Zagreb - Kaptol - bezienswaardigheden

Vakantiehuis Maroflin, uitvalbasis voor noord-Kroatië

Kaptol

Het grote plein voor de Kathedraal

Geschiedenis
Tegenwoordig duidt Kaptol op het plein voor de Sint-Stefanus kathedraal en de straat die in noordelijke richting loopt, maar oorspronkelijk is het de naam van het stadje dat zich ontwikkelde rondom de kathedraal. De geschiedenis van Kaptol begint officieel in 1094 toen de Hongaarse koning Ladislav het bisdom Zagreb vestigde. Met die beslissing wilde hij laten zien dat Kroatië bij Hongarije hoorde.
Het woord Kaptol komt van het Latijnse "capitulum", de kanunnikenraad van de kathedraal. De kanunniken kregen van de koning veel land toegewezen, dat ze onder andere gebruikten voor wijngaarden en houtkap.
Eeuwenlang was Kaptol een zelfstandig, ommuurd stadje dat voornamelijk werd bewoond door bisschoppen en lagere geestelijken. Formeel hadden de nederzettingen binnen en net buiten de muren van Kaptol een grote mate van autonomie, maar in de praktijk maakten de bisschoppen de dienst uit. De nabijgelegen Bovenstad bood grotere vrijheid en geleidelijk werd dat het politieke en administratieve centrum van Kroatië.
In 1850 werden Kaptol en de Bovenstad samengevoegd tot de stad Zagreb. Hoewel Zagreb als administratieve eenheid dus nog jong is, wordt de naam Zagreb al sinds de zestiende eeuw gebruikt voor Kaptol en de Bovenstad gezamenlijk.

Langs de stadsmuur
Kaptol is gebouwd in de vorm van een grove rechthoek en werd vanaf 1469 ommuurd nadat de Turken Bosnië hadden veroverd. De kwaliteit en het onderhoud van de muren was niet geweldig en daarom wilde de bisschop extra muren en torens rond zijn kathedraal. Deze bisschoppelijke vesting (1510) is prachtig bewaard gebleven en vormt een goed vertrekpunt voor een wandeling langs de oude grenzen van Kaptol. Loop zuidwaarts in de richting van het Jelacic-plein (Trg bana Josipa Jelacica) totdat je aan je rechterhand restaurant Kathedralis ziet. Hier begint de straat Pod zidom (Onder de muur), wat herinnert aan de zuidelijke muur van Kaptol. Tot 1862 stond hier de Zuidpoort, die tevens dienst deed als gevangenis.

Dolac
Pod zidom loopt uit op een kruispunt waar het altijd druk is, want hier beginnen zowel de grootste markt van Zagreb als de populairste uitgaansstraat, Tkalciceva. Het korte straatje links leidt naar het Jelacic-plein en is het domein van bloemenverkoopsters. Rechts, de brede trappen op, wordt dagelijks (tot ongeveer 14.00 uur) de markt Dolac gehouden. De oude huizen die hier tot 1925 stonden werden rigoureus gesloopt om ruimte te maken voor marktkramen die tot dan toe op het Jelacic-plein stonden. Onder de rode parasols wordt groente en fruit verkocht; wie op zoek is naar verse vis kan terecht in het witte gebouwtje links achteraan met de naam "Ribarnica". Olijven, kaas, worst en andere Kroatische streekproducten zijn te koop in de overdekte markthal onder Dolac.

Heilige Mariakerk
Aan het oude Dolac herinnert slechts de fraaie Heilige Mariakerk, half verscholen achter lelijke nieuwbouw van na 1925. De kerk werd begin veertiende eeuw voor het eerst genoemd en won aan betekenis toen een andere kerk in Kaptol moest wijken voor de bouw van de bisschoppelijke vesting. Het huidige voorkomen dateert uit 1740 toen de kerk in barokke stijl werd verbouwd. Van de interieurstukken zijn vooral het marmeren hoofdaltaar met beelden van Petrus en Paulus (rond 1770) en de met reliëfs bewerkte preekstoel de moeite waard.

Opatovina
Wie Dolac oversteekt en nog een trap oploopt, ziet het standbeeld van de gitaarspelende Petrica Kerempuh. Kerempuh is een satirisch literair personage en waarschijnlijk gemodelleerd naar Tijl Uilenspiegel. Hier begint de straat Opatovina (abdij), wat verwijst naar de niet meer bestaande abdij die bij de Heilige Mariakerk hoorde. De huizen links staan tegen de westmuur van Kaptol en zijn veelal rond 1800 gebouwd. Het zeventiende-eeuwse huis op nr. 2 (restaurant Kerempuh) is als een van de weinige gespaard gebleven bij de vele stadsbranden.
In het park aan het einde van de straat komt de oude stadsmuur achter de huizen te voorschijn. Tot de Tweede Wereldoorlog lagen hier de moestuinen van de kanunniken. In het dal achter de muur stroomde ooit de rivier die Kaptol scheidde van de hoger geleden Bovenstad, die vanuit het park goed te zien is. De bescheiden Prislin-toren uit de zeventiende eeuw is de best bewaarde hoektoren van de muren rond Kaptol.

Visvijvers
Bij de Prislin-toren begint de noordelijke muur waarvan weinig meer te zien is. Verlaat het park door het poortje in de muur. Via het plein van de eerste lagere school in Kaptol (1877) kom je uit op kruising waar Kaptol (straat) overgaat in Nova Ves. Op deze kruising stond tot 1876 de Noordpoort. Sla bij de kapel van de Heilige Dizmus (1706) rechtsaf en loop het park Ribjak in dat zich uitstrekt langs de oostkant van Kaptol. Ribnjak betekent "visvijver" en was eeuwenlang het bezit van de geestelijkheid. In de negentiende eeuw werd er een park in Engelse stijl van gemaakt. Het plan om er een beeldentuin van te maken is - op twee beelden na - nooit gerealiseerd.

Straat voor buitenlanders
Aan het eind van het park staan de muren en ronde torens van de bisschoppelijke vesting. Wie daar het park uit loopt en de straat Branjugova volgt, komt in Vlaska. Deze naam is afgeleid van Vlah, een oud Kroatisch (scheld)woord voor buitenlander. Er woonden is Vlaska dan ook voornamelijk Italianen en het is een van de oudste straten van Zagreb. Naast de Martinus-kapel (1691) op nr. 36 staat een groot weeshuis uit 1827, dat nu onderdak biedt aan de Katholieke theologische faculteit. Op het pleintje tegenover de kapel staat een standbeeld van August Senoa (1838-1881), de belangrijkste Kroatische schrijver uit de negentiende eeuw die veel van zijn historische romans in Zagreb situeerde. Diens geboortehuis bevindt zich op nr. 43.
Volg Vlaska in aflopende nummering en je komt weer uit bij Pod zidom.

vandaag 26-4-24, laatst aangepast op 06-12-15.

visitzagreb.org

Kaptol