Zagreb - Markusplein - bezienswaardigheden

Vakantiehuis Maroflin, uitvalbasis voor noord-Kroatië

Markusplein

Het Kroatische parlement of "Sabor"

Het Markusplein is voor Kroatië wat het Binnenhof en de Wetstraat voor respectievelijk Nederland en België zijn. Alle belangrijke politieke instellingen zijn aan het Markusplein gevestigd en het is er een komen en gaan van politici en journalisten. Tot het midden van de negentiende eeuw was het de ontmoetingsplaats van de Bovenstad, al was het maar vanwege de markten. Geleidelijk is die functie verschoven naar het Jelacicplein, dat met recht het hart van het moderne Zagreb genoemd mag worden.

Kroatisch parlement
De gehele oostzijde van het Markusplein wordt in beslag genomen door de gevel van het Kroatische parlement, de Sabor. Door zijn afmetingen steekt de Sabor groot af bij de bescheiden gebouwen van de Bovenstad. Het parlement werd opgetrokken tussen 1908 en 1910, toen Kroatië nog deel uitmaakte van de Habsburgse monarchie. Acht jaar later, op 29 oktober 1918, werd vanaf het balkon het einde van de Eerste Wereldoorlog afgekondigd. Kroatië maakte zich los uit de monarchie en werd deel van het nieuwe Koninkrijk van Slovenen, Kroaten en Serven. De straat "29.X.1918", die begint in de noordoostelijke hoek van het plein, herinnert aan dit feit.
De Sabor heeft, ondanks de jonge leeftijd van het gebouw, een lange geschiedenis als instituut. In de dertiende eeuw kwam de eerste sabor bijeen in Zagreb, een vergadering van edelmannen uit Slavonië. Hoewel een typisch Kroatisch instituut, was vreemd genoeg de voertaal lange tijd Latijn. Oostenrijk en Hongarije onthielden het Kroatisch namelijk de status van officiële taal. Pas in 1843 waagde een lid van de Sabor het om een rede in het Kroatisch te houden.

Boerenopstand
Het hoekhuis aan de zuidzijde van het plein heeft een gebeeldhouwde mannenkop aan de gevel. De legende wil dat dit het hoofd van Matija Gubec voorstelt, een Kroatische volksheld die in 1573 op gruwelijke wijze werd vermoord. In dat jaar kozen de boeren van Zagorje - de regio ten noorden van Zagreb - Gubec tot hun leider. Het leven van de boeren was hard: in feite waren het slaven in dienst van de adel. De adel vreesde last te krijgen met de opstandige boeren en greep de uitverkiezing van Gubec aan om hen een lesje te leren. Het adellijke leger trok naar de haard van het boerenverzet en na een urenlange veldslag werd Gubec gevangen genomen en weggevoerd naar Zagreb. De Kroatische ban (gouverneur) besloot hem als afschrikwekkend voorbeeld te gebruiken. Gubec werd eerst gemarteld met gloeiende tangen en kreeg daarna een kroon van witheet ijzer op het hoofd gezet. Tenslotte werd hij gevierendeeld, naar gezegd wordt op het Markusplein.

Emancipatie van de Kroatische taal
Het gele gebouw op de tegenoverliggende hoek staat bekend als het Oude stadhuis. Al in de vijftiende eeuw was op deze plaats het stadhuis gevestigd, dat in 1832 werd afgebroken om plaats te maken voor de eerste theaterzaal van Zagreb. De bouw van het theater werd bekostigd door een Zagrebse handelaar die een enorm geldbedrag had gewonnen in een Weens loterij. In dit theater werd in 1840 het eerste toneelstuk in het Kroatisch opgevoerd - tot dan toe waren die in het Duits of Italiaans. Acht jaar later ging de eerste Kroatische opera in première, geschreven door Vatroslav Lisinski.
Toen in 1895 in de Benedenstad het veel grotere Kroatisch Nationaal Theater werd geopend, werd het oude theater verbouwd tot stadhuis.

Banpaleis
Het Markusplein wordt aan de westzijde, tegenover de ingang van de Markuskerk, begrensd door het Banpaleis uit 1808. Zoals de naam zegt, woonden en werkten in de negentiende eeuw de Kroatische bans hier. De bekendste ban is ongetwijfeld Josip Jelacic, wiens standbeeld op het Jelacicplein staat.
Tegenwoordig bevinden zich hier de kantoren van de minister-president en de regering. In 1991 werd het Banpaleis getroffen door een granaat van het Joegoslavische leger. De materiële schade was groot, maar toenmalig president Franjo Tudman bleef ongedeerd.

vandaag 12-5-25, laatst aangepast op 06-12-15.

visitzagreb.org

Markusplein